Kamp Almere: woonoord voor Ambonezen

Kamp Almere: woonoord voor Ambonezen

Dat hier mensen woonden, weggerukt uit hun eigen omgeving, die geen kant op konden en zich stierlijk verveelden, zou je niet snel denken. Toch vind je hier in de buurt een plaquette die herinnert aan deze situatie. Ooit vond je hier ‘woonoord voor Ambonezen, Kamp Almere’.

Het informatiepaneel over Kamp Almere op de plek waar het kamp zich ooit bevond. Beeld: Henk Bouma.

De mensen die hier wonen zijn afkomstig uit Indonesië, dat tot 1942 nog een Nederlandse kolonie is. Begin dat jaar bezet Japan de kolonie, omdat Nederland en het Japanse Keizerrijk met elkaar in oorlog zijn. Tijdens de oorlog worden Nederlanders en Indische Nederlanders van gemengde afkomst opgesloten in interneringskampen. Het nationalisme ontwikkelt zich tijdens de oorlog in Indonesië, maar wordt niet goedgekeurd door de Japanners. Zij zien liever één grote Oost-Aziatische staat.

De Japanse inval op Java, 1942. Beeld: Collectie Tropenmuseum via Wikimedia Commons.

Japan capituleert op 15 augustus 1945 en de oorlog komt ten einde. Op verschillende plekken in de wereld breken dekolonisatie-oorlogen uit, ook in Indonesië. Omdat Nederland niet meteen in staat is om troepen naar de kolonie te sturen, grijpen de nationalisten de macht. Onder leiding van Soekarno en Mohammed Hatta wordt de onafhankelijke republiek Indonesië uitgeroepen. Nederland verzet zich hiertegen, en de Bersiap-periode breekt aan. Duizenden Chinezen, Nederlanders en Indische Nederlanders die in het uitgestrekte eilandenrijk wonen, worden door ongeregelde Indonesische strijdgroepen gedood.

Enkele bevrijde krijgsgevangenen uit een Japans interneringskamp op Sumatra, 1945. Beeld: Collectie Tropenmuseum via Wikimedia Commons.

De orde herstellen

Nederland stuurt een leger van 150.000 man sterk om de ‘orde te herstellen’. Op 21 juli 1947 begint de eerste politionele actie van Nederland tegen Indonesië. Tot augustus worden de nationalistische troepen op Java en Sumatra teruggedreven naar de binnenlanden. Onder druk van de Verenigde Naties volgt er op 5 augustus een staakt-het-vuren, maar de onderhandelingen tussen de partijen blijven stroef. Gevechten blijven maar oplaaien.Meer dan een jaar later, in december 1948, begint Nederland een tweede politionele actie. De hoofdstad van Indonesië wordt ingenomen en de nationalistische leiders worden opgepakt. In januari 1949 beginnen er nieuwe onderhandelingen, maar in de binnenlanden van de republiek woedt een guerrilla-oorlog. Onder internationale druk erkent Nederland op 27 december 1949 de onafhankelijkheid van Indonesië. 176.000 tot 186.000 mensen zijn dan al omgekomen. Het is de grootste oorlog waarin Nederland ooit heeft gevochten en hij brengt een einde aan 350 jaar Nederlandse aanwezigheid in Indië.

Soldaten van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger trekken in egelstelling door de velden, 1939. Beeld: Nationaal Archief.

Het KNIL en de Molukkers

Het einde van de strijd betekent niet dat alles direct is opgelost. Tussen maart en juni 1951 stappen 12.500 Molukse mannen, vrouwen en kinderen op de boot naar Nederland. 3.500 van hen zijn soldaten uit het KNIL, het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger. Als Indonesië wordt erkend door Nederland, richten Molukkers op de Zuid-Molukken een eigen republiek op. Velen vochten eerst aan de kant van de Nederlanders, en nu strijden ze tegen het Indonesische leger voor hun eigen staat. Het KNIL wordt ondertussen opgeheven. De soldaten mogen van de Nederlandse en Indonesische regering niet terug naar hun dorpen op de Molukken, omdat zij mee zouden willen vechten in het Zuid-Molukse leger en het slachtoffer dreigen te worden van de politieke spanningen die daar heersen.

Indische Nederlanders komen aan in Amsterdam, 10 juli 1950. Beeld: Nationaal Archief.

Kazernes, kloosters en kampen

Nederland biedt de Molukkers tijdelijk een plek, zelf willen ze graag terug naar de Molukken als daar de Republiek der Zuid-Molukken wordt gevestigd. Vervolgens worden ze ontslagen uit het KNIL. De soldaten zijn geschokt, zij hadden gedacht in het Nederlandse leger te blijven dienen. Ze zijn verbitterd en voelen zich aan de kant gezet, terwijl ze de Nederlanders hebben gesteund. Er zijn te weinig woningen, en de verwachting is dat de Molukkers snel zullen terugkeren naar hun eigen land. Maar dat gebeurt niet, het Indonesische leger slaat de opstand op de Zuid-Molukken neer en neemt de macht over. Ondertussen wonen de Molukkers in oude kazernes, kloosters, woonoorden en zelfs voormalig concentratiekampen. In Noord-Holland wonen buiten het oord in Huizen ook Molukkers in de Wieringermeer, Muiderberg en Medemblik.

Wisselende herinneringen

De bewoners van de kampen hebben wisselende herinneringen. Het zou er gezellig zijn geweest, met jonge mensen met gitaren en bandjes. Maar de omstandigheden zijn er wel wat primitief, de gezinnen moeten van weinig geld rondkomen, de sociale controle is groot en de verveling slaat al snel toe. Bovendien zijn de soldaten afkomstig van heel verschillende eilanden op de Molukken en de onderlinge verschillen tussen de mannen zijn groot. De verschillende groepen mijden elkaar het liefst zoveel mogelijk, maar in de woonoorden worden ze juist bij elkaar gestopt. Onenigheid en gevechten zijn het gevolg.

Korporaal Jan Samallo met zijn vrouw Boja Samallo-Riupassa. Te Surabaya op het schip Atlantis. Datum 23-3-1951. Beeld: Nationaal Archief.

Weg uit het kamp

In de eerste jaren worden de Molukkers volledig onderhouden door de Nederlandse overheid, maar hoe langer de situatie aanhoudt, hoe meer mensen zelfstandig worden en voor zichzelf gaan zorgen. Ze vinden een baan en de kinderen gaan naar school. Eind jaren vijftig dringt in Nederland het besef door dat het nog wel eens lang kan duren voor de Molukkers terug kunnen. Alle woonoorden worden afgebroken en de Molukkers krijgen eengezinswoningen toegewezen. In Huizen worden de inwoners van het woonoord verspreid door de gemeente. In 1972 vertrekken de laatste families uit kamp Almere en vinden de gezinnen elders een plek. Niet in een eigen republiek, maar in Nederland.

Bron : https://onh.nl/verhaal/kamp-almere-woonoord-voor-ambonezen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *