Finsterwolde – Langs de Dollarddijk in noordoost Groningen buigen de bomen van het Ambonezenbosje in de strakke zeewind. Dit onverwachte bos in de weidse Carel Coenraadpolder is genoemd naar de Molukse bewoners die er tussen 1953 tot 1961 woonden. Een bijzondere plek met een bewogen geschiedenis, die wordt verbeeld en verwoord in het kleurrijke boek Tussen de Dijken van schilder Maike van der Kooij en schrijver Marjan Brouwers. Een verhaal over de Molukse gemeenschap die in de jaren vijftig op dienstbevel naar Nederland kwam en waarvan de nazaten nog altijd wonen in vele Molukse wijken en straten.
In het voorjaar 1951 meert elf keer een schip in Rotterdam of Amsterdam aan met aan boord Molukse militairen en hun families. In Indonesië kunnen ze niet blijven: het is er niet veilig voor hen. Op dienstbevel komen in dat jaar zo’n 12.500 Molukkers aan in Nederland. Allemaal rekenen ze erop dat ze binnen een maand of zes terug zullen reizen naar hun geboortegrond: naar een eigen vrije Zuid-Molukse staat. Hun ouders en soms ook oudere kinderen laten ze achter. Want het gaat immers om een tijdelijk verblijf.
Ontslag op staande voet
Direct na aankomst in het demobilsatiecentrum in Amersfoort krijgen alle voormalige KNIL-militairen op staande voet ontslag. Daarna volgt een vaak lange reis door Nederland per bus naar bestemmingen waar ze nog nooit van hebben gehoord. Zo komen ze terecht in afgelegen woonoorden in Zeeland en Limburg, op de Veluwe en in de Wieringermeer. Onder vaak erbarmelijke omstandigheden maken ze het beste ervan in tochtige barakken. De twee grootste woonoorden in Westerbork en Vught herinneren pijnlijk aan de tweede Wereldoorlog en worden daarom omgedoopt tot Schattenberg en Lunetten.
Verblijf voor altijd
Ruim zeventig jaar later wonen de Molukkers niet meer in die oude woonoorden. In de jaren zestig oordeelt de overheid dat er speciale Molukse wijken en straten moeten komen zodat de Molukkers kunnen integreren in de Nederlandse maatschappij. Geen aantrekkelijk vooruitzicht voor een bevolkingsgroep die dan nog steeds hoopt op een terugkeer naar een vrije Molukse staat. Uiteindelijk gebeurt toch wat de eerste generatie Molukkers niet wil: geleidelijk verhuizen ze allemaal naar een gewoon huis, maar dan wel in een eigen straat of wijk. Het tijdelijke verblijf in Nederland is voor altijd.
De bewoners van de CC-polder
Zo vergaat het ook de bewoners van de CC-polder. In Appingedam wordt de eerste Molukse wijk van het land opgeleverd en de meeste bewoners besluiten uiteindelijk om daar te gaan wonen. Maar één groep inwoners verzet zich, totdat ze vlak voor Kerst in 1961 onder dwang van politiemannen met karabijnen worden overgebracht naar het dorp Foxhol. Een traumatische gebeurtenis, vooral voor de jonge kinderen die erbij zijn. Het barakkenkamp wordt meteen afgebroken, waarna er op deze plek tussen de dijken een bos wordt aangeplant, dat sindsdien bekend staat als het Ambonezenbosje.
Het verleden klopt aan
Als kunstschilder Maike van der Kooij op zoek gaat naar een plek in de natuur waar ze in alle rust kan tekenen en schilderen, krijgt ze toestemming om een schaftkeet aan de rand van het Ambonezenbosje neer te zetten. Jarenlang komt ze er graag. Als ze eind 2018 haar eerste bosportretten schildert, klopt het verleden bij haar aan. Ze weet dat deze plek een bijzondere geschiedenis heeft en besluit zich er verder in te verdiepen. Zo ontstaat een plan om serie portretten van oud-bewoners te maken om hun gedeelde verleden in de CC-polder een gezicht te geven.
Herinneringen in woord en beeld
Als Maike de eerste portretten af heeft, beseft ze dat deze geschiedenis een boek verdient. Ze vraagt schrijver Marjan Brouwers om haar hierbij te helpen. Samen zoeken ze oud-bewoners thuis op of wandelen samen met hen al pratend door het bosje. Geïnspireerd door hun verhalen schildert Maike een serie panelen en portretten die eind 2021 worden geëxposeerd in galerie Bo Lumen in Finsterwolde. Ondertussen schrijft Marjan over de geschiedenis van het woonoord, de oud-bewoners en hun persoonlijke herinneringen. Zo ontstaat een kleurrijk beeld van het leven in de CC-polder, waar de bewoners huwelijken, geboortes en feestdagen vieren, rouwen om gestorven kinderen, muziek maken en groente verbouwen. Ondanks de omstandigheden en de woede over de manier waarop ze zijn behandeld door de Nederlandse overheid, ontstaat een warme, hechte gemeenschap. Samen maken de inwoners er het beste van. Tot ze opnieuw moeten vertrekken, deels vrijwillig, maar deels ook onder dwang.
Tussen de dijken
Grafisch ontwerper Mariët Visser heeft de panelen en portretten van Maike en de tekst van Marjan samengebracht in het boek Tussen de Dijken. Herinneringen aan het Ambonezenbosje. Anton Scheepstra van Uitgeverij Passage te Groningen heeft het boek daarna uitgegeven. Tijdens een feestelijke boekpresentatie in Appingedam is het boek gepresenteerd aan de Molukse gemeenschap en andere belangstellenden. Het boek is te koop bij de boekhandel of te bestellen via de website https://www.uitgeverijpassage.nl/.
Bron : https://www.eemskrant.nl/tussen-de-dijken-herinneringen-aan-het-ambonezenbosje/
